Op het technisch gegevensblad van motorolie kun je veel gegevens vinden. Aanduidingen van viscositeit bij warme en koude temperaturen, dichtheid maar ook TBN, Total Base Number. Achter deze afkorting zit de volgende koude en ingewikkelde definitie:
"Total Base Number (TBN) is de hoeveelheid zuur, uitgedrukt in het equivalente aantal milligram kaliumhydroxide dat nodig is om alle basische bestanddelen die aanwezig zijn in 1 gram monster te neutraliseren (ASTM Designation D 974)".
Dit is echter nogal abstract en geeft geen duidelijke indicatie van wat TBN in een motor doet of hoeveel nodig is om een effectieve motorbescherming te krijgen.
In elke motor verbrand je brandstof en als nevenreactie heb je een reactie met zuurstof, oxidatie genaamd. Dit is een kettingreactie die niet kan worden vermeden en die wordt versneld in een hete en zuurstofrijke omgeving zoals een verbrandingskamer. Oxidatie leidt tot de vorming van schadelijke zuren. Om de hoeveelheid zuur te meten, zijn er verschillende technieken die de concentratie weergeven onder de afkorting TAN: Total Acid Number. Een van de belangrijkste elementen die leiden tot de vorming van sterke zuren is de aanwezigheid van zwavel in brandstof: hoe meer zwavel, hoe meer zuren.
De aanwezigheid van zwavel in brandstof hangt voornamelijk af van de lokale wetgeving, zoals te zien is op de volgende wereldkaart voor diesel als voorbeeld.
Om ze te neutraliseren, heb je een base nodig. Ook hier wordt de concentratie gemeten en uitgedrukt als TBN: het laat zien hoeveel basen er nodig zijn om een bepaalde hoeveelheid zuur in de olie te neutraliseren. Formuleerders van motoroliën kunnen smeermiddelen maken met een TBN tot 70 voor het gebruik van sommige scheepsmotoren die werken met brandstoffen tot 5% zwavel, 50 000 deeltjes per miljoen (ppm). Ter vergelijking: diesel in Europa heeft minder dan 15 ppm zwavel. Daarom is de TBN-vereiste veel lager, ongeveer 8-9 voor een motorolie voor personenauto's bijvoorbeeld.
Een van de beste manieren om te bepalen wanneer de olie moet worden afgetapt, is om analyses uit te voeren door TAN en TBN te meten.
De TAN zal in de loop van de tijd toenemen en naarmate de basen worden gebruikt, zal de TBN afnemen. Als de TAN hoger is dan de TBN, is het tijd om de olie te verversen. Idealiter gebeurt dit vóór het overschrijdingspunt.
Als er meer zwavel in de brandstof zit, zal de TAN sneller stijgen en zullen de basen sneller uitgeput raken. Het aftappen zal dus eerder moeten gebeuren. Daarom is het soms moeilijk om een nauwkeurig aftapinterval te geven dat voor alle landen geldt. De meeste OEM's hebben voertuigen ontwikkeld die op brandstof met een laag zwavelgehalte rijden en geven dan aanbevelingen voor olieverversingsintervallen op basis van een niveau van 15 ppm. Je kunt dezelfde aanbeveling niet gebruiken in landen met een niveau dat soms 1000 keer hoger ligt.
TBN is een belangrijk onderdeel van de motorolie. Zorg er in landen met brandstof met een hoog zwavelgehalte voor dat je een hoog TBN-gehalte hebt om je motor zo goed mogelijk te beschermen tegen corrosie!